29.10.2022 © Novelius Edebiyat

Yazan: Mehmet BAHÇECİ

‘İthaki Yayınları’ Dünya Klasikleri Serisinden, Fuat Sevimay çevirisiyle okuduğumuz Italo Svevo‘nun ‘İyi Yürekli Yaşlı Adam ile Güzel Kızın Öyküsü’ isimli eseri, merceğimize takılan son eser oldu.

Yetmiş yedi sayfadan ibaret bir metin oluşu, adında geçen “öykü” ibaresinin hakkını verir nitelikte. En başta belirtelim ki, eserlerde, hele ki edebi yönüyle öne çıkan eserlerde uzun isimlerin tercih edilmesine karşıyız. Kanaatimiz odur ki, kısa, net ve çarpıcı isimler daha uygun olacaktır.

Kapakta harika bir Monet tablosuna yer verildiği göze çarpıyor..

Eserimiz Birinci Dünya Savaşı yılları İtalya’sında geçmekte ve kahramanımız İyi Yürekli Yaşlı Adam, ülkesi namına hiç de iyi gitmeyen savaşı ganimet bilerek servetine servet katmış bir ihtiyar olarak karşımıza çıkmaktadır. Bu arada yeri gelmişken değinelim, eserde karakter isimleri, “İyi Yürekli Yaşlı Adam, doktor, hemşire…” gibi sıfatlardan oluşturulmuş.

Hâli vakti yerinde iyi yürekli yaşlı adamımızın ofisine bir gün bir kadınla kızı ziyarete gelir. Ziyaretçilerin elinde, “hamili kart yakınımdır” notu vardır ve iyi yürekli yaşlı adamımız, belki de bu iki kadını başka bir zaman olsa hiç düşünmeden başından savuşturacakken, kartı veren kişinin hatırlı bir dostu olması münasebetiyle böyle bir davranışta bulunmaz.  Kızına münasip bir iş bulunması ricasıyla gelen işbu kartın hamili yaşlı kadını dinlemeyi uygun bulur. Öykü işte bu sahneyle başlar. Sahnede bir tuhaflık da vardır ama. Ne lüzumu vardır bilinmez, yaşlı kadın, kızının verilecek her işi yapacağını, yeter ki, kendisine günde yarım saatlik duş alma imkânı tanınmasını ifade eder.

Değerli okurlar, sizce de bu sözler delinin aklına çomak getirmek değil midir? 

“Kızım elinden gelen her işi yapar, yeter ki günlük duşunu alması, aklanıp paklanması için ona kısa bir süre tanınsın.”

İyi Yürekli Yaşlı Adam ile Güzel Kızın Öyküsü, Italo Svevo, İthaki Yayınları, Sayfa 7-8

Devam eden sayfalarda, o gün iş görüşmesine gelen kız, bir trende vatman olarak çalışırken karşımıza çıkacaktır ve tesadüf de bu ya, iyi yürekli yaşlı adamımız, sıkış tıkış yoluna devam etmekte olan trende, vatmanın hemen arkasında konuşlanmıştır bile! 

Kalbi pır pır eden, gençlik günlerindeki kaçamakları, aşk oyunlarını bir kez daha yaşamak için yanıp tutuşan kahramanımız, yarı babacan yarı şehvet dolu bir arzuyla güzel vatmana yol boyunca takılır. Kız da pek saf bir şekilde (en azından görünüşte safçadır) yaşlı adamımızın mini sohbetine dahil olur. Bakışmalarından görebildiğimiz kadarıyla, bir elektriklenme peyda olmaya başlamıştır aralarında. Tergesteo’ya geldiklerinde, iyi yürekli yaşlı adamımızın trenden inme vakti gelmiştir. Biraz tedirgin ama çokça heyecanlı ve mutlu bir ruh haliyle kızla vedalaşmış, ofisine doğru yol tutmuştur. Aklı, kızdan kopardığı ilk randevunun nasıl geçeceğindedir ve heyecanı da buradan ileri gelmektedir. 

Yaşlı adamın, eser boyunca sürecek olan ahlaki sorgulamaları, erdem arayışı, vicdanı ile penisi arasında sıkışıp kalan yüreği ve tüm bunlardan mütevellit, bitmek bilmeyen akıl yürütmeleri… işte böylece başlamıştır.

Eserde sürekli olarak gençlik ve yaşlılık arasında mukayeseler yapıldığını görmekteyiz. Ortalama bir okur, sanıyoruz ki yıllar geçtikçe elden ayaktan düşen şeyin ruh değil, beden olduğu gerçeğini, bir kez de bu eser vesilesiyle idrak edecektir. Doğrusu, yaşlanmak ve sağlık sorunlarıyla cebelleşmek, hayatın insanoğluna attığı son kazık olsa gerek… Neyse, Svevo’nun eserindeki yaşlı kahramanımız, kendine olan öz saygısını yitirmek ve hatta sağlığını dahi ateşe atmak pahasına, bir erkeğin, genç ve güzel bir kızın baştan çıkarıcı büyüsüyle ne hâllere düşeceğine, aşk ve şehvet uğruna neleri göze alabileceğine, trajikomik bir örnek teşkil etmekte. Bu yönüyle eserin hayatın gerçekliğiyle birebir uyuştuğundan da söz edilebilir.

Eserin İtalya'daki baskılarında kullanılan kapak görseli - Ressam Carlo Wostry‘

Biraz daha genç olsa neler neler yapabilecek kahramanınız, tüm ikilemde kalmalarına rağmen yine de genç ve güzel kızla buluşur, takip eden haftalarda da buluşmaya devam eder. Şarapların içildiği, yemeklerin yendiği, yarı vaaz, yarı sevişmelerle geçen bu buluşmalar, yaşlı adamımıza zevk ve mutluluk sunduğu kadar, kalp rahatsızlığı ve pişmanlıklar da getirmiştir…

Yazarın üslup ve anlatım gücüne, bilhassa ironik diline en ufak bir sözümüz yok. Türkçe çevirinin eseri sevmemizdeki payı da yadsınamaz. Fakat eseri çok sevmemize rağmen okuma deneyimimize yansıyan birtakım pürüzler nedeniyle içimizin bir parça huzursuz olduğunu itiraf etmek isteriz. Bunca beğendiğimiz bir eserde neden yer yer sıkıldık, neden yer yer tekrara düşüldüğü duygusuna kapıldık? Kahramanın aynı konu üzerinde toplanan vehimleri nedeniyle bu hislere kapılmış olabilir miyiz? Bizim açımızdan şimdi bu soruları irdelemenin vaktidir.

Okuyucuya son bir not:

Yaşlı adam-genç kız ilişkisini işleyen ama daha uzun, daha hareketli ve daha çarpıcı bir metin olması nedeniyle daha çok sevdiğimiz, Nobelli yazar Dino Buzzati‘nin Un Amore, 1963’de yayımlanan ‘Bir Aşk’ (kimi basımlarda ‘Öylesine Bir Aşk’ ismiyle de geçer) isimli romanını okumanızı da önemle salık veririz.  

Her iki yazarın da İtalyan oluşu, her iki yazarın da aynı temayı ele alışı ve dahası, iki eserin de “klasik” / “modern klasik” eserler arasında zikredilmeleri pek tatlı bir tesadüf olsa gerek. 

Eserden Birkaç Alıntı:

“Bir genç kıza özenle akşam yemeği hazırlamanın hayırseverlikle pek ilgisi yoktur.”

İyi Yürekli Yaşlı Adam ile Güzel Kızın Öyküsü, Italo Svevo, İthaki Yayınları, Sayfa 19

“Yeni suçlara, kişinin en yüksek ahlaki inançları ile razı olması kolay değildir, ikisinin uyumlu hâle gelmesi biraz zaman alır ama yine de umutsuz olmaya gerek yok.”

İyi Yürekli Yaşlı Adam ile Güzel Kızın Öyküsü, Italo Svevo, İthaki Yayınları, Sayfa 19

“Yaşlı birisi maceradan bahsediyorsa, işin içine mutlaka kalbini koyuyordur.”

İyi Yürekli Yaşlı Adam ile Güzel Kızın Öyküsü, Italo Svevo, İthaki Yayınları, Sayfa 12

“Güzel kadınlar, ilk bakışta biz de zeki oldukları izlenimini bırakır. Gerçekten de güzel bir ten rengi veya vücut, en zeki akılların emaresidir.”

İyi Yürekli Yaşlı Adam ile Güzel Kızın Öyküsü, Italo Svevo, İthaki Yayınları, Sayfa 11

K Ü N Y E :

Diğer eser incelemelerimiz için lütfen tıklayınız…

29.10.2022 © Novelius Edebiyat